Lo ngại Việt Nam trở thành nước xuất lậu thuốc lá

Hội nghị về chống buôn lậu thuốc lá ở những địa bàn trọng điểm sáng ngày 18/10 tại Long An đã tập trung làm rõ nguyên nhân dẫn đến tình trạng buôn lậu thuốc lá diễn ra phức tạp trong thời gian gần đây và đề ra những giải pháp tối ưu để hạn chế tình trạng buôn lậu, nhất là sau khi Chỉ thị 30 được ban hành.

Phó thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình đánh giá cao những nỗ lực của Bộ Công Thương trong việc phối hợp cùng các doanh nghiệp chống thuốc lá lậu trong thời gian vừa qua. Phó Thủ tướng đánh giá, do lợi nhuận buôn bán thuốc lá lậu rất cao, cùng với địa hình vùng biên giới khó kiểm soát, các đối tượng buôn lậu thuốc lá đã lợi dụng đồng bào dân tộc thiểu số, dân trí vùng biên giới thấp, đói nghèo thực hiện các hoạt động buôn lậu trái phép. Vì thế các cơ quan chức năng cần phải nâng cao nhận thức thông qua các kênh tuyên truyền, tích cực vận động người dân, tạo công ăn việc làm, tạo nguồn thu nhập bền vững và lâu dài cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Để góp phần chống thuốc lá lậu, Phó Thủ tướng lưu ý, cùng với việc kiểm soát chặt các điểm nóng thuộc vùng biên giới, công tác quản lý thị trường bán lẻ cần phải được tăng cường, vì chính những sạp hàng, đại lý là nơi cung cấp thuốc lá lậu đã tạo đầu ra cho thuốc lá nhập lậu tồn tại.

Đại diện các bộ ngành có chức năng trực tiếp chống thuốc lá lậu cho rằng, công tác buôn lậu thuốc lá hiện nay rất gian khó và những giải pháp đang thực thi thiếu hiệu quả.

Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Lê Mạnh Hà cho rằng, cần phải có đề án kiểm soát bán lẻ thuốc lá. Đồng thời, cần tuyên truyền mạnh hơn nữa để người dân thấy được tác hại của thuốc lá, vì nếu giảm cầu thì cung cũng sẽ giảm, đây mới là biện pháp cơ bản nhất. "Việc xuất thuốc lá lậu sang nước thứ 3, không cẩn thận Việt Nam sẽ trở thành nước xuất lậu", ông Hà lưu ý về đề xuất của tỉnh Long An.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Tiến Châu cho rằng nên chọn phương án tiêu hủy, vì nếu không tiêu hủy sẽ vi phạm Công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia. Chưa kể chi phí của việc tái xuất rất lớn khi phải thu gom, giám định chất lượng, vận chuyển (việc tái xuất phải sáng nước thứ ba chứ không được đưa sang nước cùng biên giới với Việt Nam) … và chưa chắc nước nào dám nhập thuốc lá tái xuất.

Đại diện Viện Kiểm sát ND tối cao cũng cho rằng nếu tái xuất phải kiểm định từng bao thuốc, rất tốn chi phí. Do đó chỉ tiêu hủy mới phù hợp với quy định cũng như tiết kiệm chi phí.

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Thắng Hải, cho biết Việt Nam đã có thực hiện thí điểm tái xuất thuốc lá thí điểm tai hai năm sau khi nhờ các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, các sứ quán, kể cả cơ quan chức năng Thái Lan. Vì thời điểm đó có một công ty của Thái Lan thu gom và tái xuất nhưng tất cả con số của nước sở tại không có số liệu nào tái xuất sang. Thậm chí công ty tái xuất thì họ đã giải tán.

Cùng quan điểm trên, đại diện Bộ y tế đề nghị tiếp tục thực hiện phương án tiếp tục tiêu hủy thuốc lá bị tịch thu. Bởi khi thực hiện tái xuất thuốc lá lậu còn bất cập. Vì lượng thuốc lá bị bắt giữ có nhiều loại sản phẩm cấp thấp, giá thành rẻ, số tiền thu được do tái xuất thấp hơn số tiền hỗ trợ tiêu hủy. Việc tìm được thị trường tái xuất cũng là vấn đề khó khăn bởi sản phẩm thuốc lá muốn được nhập khẩu chính thức vào các nước phải đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật đối với sản phẩm thuốc lá của nước nhập khẩu. Theo số liệu của Bộ công thương cũng cho thấy hầu hết sản phẩm tái xuất đều không được tái xuất sang các nước có trong hợp đồng. Nên việc tái xuất không đạt hiệu quả kinh tế cũng như mục tiêu của việc tái xuất

Về vấn đề này, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương nghiên cứu tính khả thi của từng phương án. Nếu tiêu hủy, đã thật sự tốt hay chưa? Vì trong nước tiêu hủy, nguồn thuốc lá lậu bên kia biên giới chỉ đợi chúng ta "xao nhãng" thì số lượng thuốc lá lậu tuồn qua sẽ tăng gấp đôi, nhằm bù vào số đã bị các cơ quan chức năng tiêu hủy.

"Nếu tái xuất, về mặt pháp lý có đảm bảo, có vi phạm Công ước chống buôn lậu mà Việt Nam đã ký kết, rồi có vi phạm luật pháp của nước thứ 3 khi đồng ý tái xuất mặt hàng này. Do đó, biện pháp hiện tại vẫn là tiêu hủy, riêng địa phương nào có đủ điều kiện để tái xuất phải có đề án cụ thể, đặc biệt là giám sát chặt, không để xảy ra tiêu cực", ông Bình chỉ đạo. Cũng theo Phó Thủ tướng, nếu việc tái xuất mà vi phạm các công ước quốc tế Việt Nam tham gia thì dứt khoát không làm.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Hữu Chí cho biết, hoạt động buôn lậu thuốc lá đang rất phức tạp vì siêu lợi nhuận. Các nhóm vận chuyển gần như công khai, thách thức nỗ lực chống buôn lậu của cơ quan chức năng.

Đặc biệt, thuốc lá lậu từ biên giới Campuchia được các nài xe, nài ghe vận chuyển vào nội địa nước ta, tập kết tại các huyện giáp ranh như: Đức Hòa, Đức Huệ (Long An), Trảng Bàng, Bến Cầu, Gò Dầu (Tây Ninh) và Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh (TP HCM). Từ đây, các đầu nậu thuốc lá phân phối, chia nhỏ lẻ để đưa vào trung tâm TP HCM - nơi tiêu thụ nhiều nhất.

Đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho biết hiện tồn tại nhiều chồng chéo – bất cập trong các văn bản pháp luật, khiến việc xử lý hình sự buôn lậu thuốc lá gặp rất nhiều khó khăn.

Để tăng cường hiệu quả trong công tác đấu tranh, phòng, chống buôn lậu thuốc lá, HHTLVN đề nghị Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cùng với Ban Chỉ đạo 389 các địa phương: phối hợp với các lực lượng chức năng trung ương, địa phương và Hiệp Hội Thuốc lá Việt Nam tiếp tục tích cực triển khai quyết liệt Chỉ thị 30 của Thủ tướng Chính Phủ; Các địa phương trong cả nước chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn kiên quyết đấu tranh, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá nhập lậu (đặc biệt là việc bày, bán thuốc lá lậu tại các tủ, quầy, cửa hàng, nhà hàng, khách sạn …).

Hiện nay các loại thuốc lá nhập lậu như Jet, Hero, Esse người hút vẫn có thể tìm mua tại các điểm bán lẻ một cách công khai, dễ dàng. Hiệp hội cũng kiến nghị tiếp tục tiêu hủy thuốc lá điếu nhập lậu bị bắt giữ, tịch thu, với các lý do: Việt Nam là thành viên của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá FCTC (hiệu lực 17/3/2005): trong đó Khoản 4c Điều 15 của FCTC quy định rõ các quốc gia thành viên phải “tiến hành các bước thích hợp để đảm bảo rằng tất cả các thiết bị sản xuất, thuốc lá giả, thuốc lá nhái nhãn mác, thuốc lá nhập lậu và các sản phẩm thuốc lá khác bị tịch thu được tiêu hủy”.

Tái xuất thuốc lá điếu nhập lậu là đi ngược với quy định trên. Trên thực tế tình hình thị trường thuốc lá nhập lậu tại Việt Nam: thuốc lá lậu tại Việt Nam chủ yếu là JET, HERO (chiếm 80%-90% lượng tiêu thụ thuốc lá nhập lậu). Toàn bộ sản phẩm thuốc lá nhập lậu: không in CBSK; nơi sản xuất; thời gian sản xuất; không có giấy xác nhận chất lượng... nên không đủ tiêu chuẩn để nhập khẩu ở đa số các quốc gia.

Phương Thảo

(Nguồn: Cổng thông tin điện tử Bộ Công Thương)